حَجّة الوداع
حجة الوداع، واپسین حج پیامبر اکرم که در آخرین سال عمر خویش، در سال دهم هجری، به جا آورد و در آن با مسلمانان وداع کرد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه و آله وسلم) در این حجّ به مسلمانان گفت مناسک حج را از من بیاموزید، شاید دیگر مرا در این مراسم نبینید. نام دیگر آن حجةالبلاغ است، زیرا آیه «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مآ أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک.» در بازگشت از این سفر بر پیامبر نازل شد.از دیگر نامهای این حجّ، حجّةالاسلام است زیرا تنها حجّی است که پیامبر در دوره حاکمیّت اسلام به جا آورد و مراسم آن طبق آیین اسلام بود. رسول اکرم پس از هجرت، سه بار برای عمره به مکه رفت اما به گفته مورخان و محدثان، فقط یک بار در مراسم حج حضور یافت و آن چند ماه پیش از وفاتش بود.
حجّ پیامبر بعد از ده سال
بنابه روایت مفصل معاویة بن عمار از امام جعفر صادق علیه‌السلام، پیامبر ده سال در مدینه زندگی کرد و به حج نرفت؛ هنگامی که آیه «وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ » نازل شد، رسول خدا اعلام کرد که امسال به حج می‌رود. ساکنان مدینه و روستاها و بادیه‌نشینان، در مدینه گرد آمدند تا با پیامبر (ص) حجّ بگزارند. چهار شب از ذیقعده سال دهم مانده بود که پیامبر ازمدینه به سوی مکه حرکت کرد. در منابع اهل‌سنّت آمده است که حضرت یک شب را در میقات ذوالحلیفه گذراند و سپس به‌سوی مکه حرکت کرد امّا طبق حدیث امام صادق (ع) آن حضرت در همان روزی که به میقات رسید، مُحرم شد و شب را در میقات نماند.
آموزش آداب احرام
در میقات، پیامبر آداب احرام را به مردم آموخت. ابتدا غسل کرد و برای حج قران مُحرم شد. جامه احرامش دو تکه پارچه پنبه‌ای ندوخته بافت یمن بود که به هنگام وفات، کفن وی شد سپس نماز ظهر را در مسجد شجره به‌جا آورد و بر کوهان شترانی که برای قربانی به همراه داشت، علامت زد بعدها در مسیر پیامبر، در جاهایی که آن حضرت نماز خوانده یا استراحت کرده بود، مسلمانان چند مسجد ساختند. پیامبر در ذی طوی، نزدیک مکه، یک شب را گذراند و در آخر روز چهارم ذیحجه به مکه رسید روز بعد، پیامبر با یارانش از در بنی شیبه وارد مسجد الحرام شد و به سوی کعبه رفت و بر حجر الأسود دست مالید (اصطلاحاً: استلام حجر) و سپس به طواف کعبه پرداخت.
طواف پیامبر بر مرکب
پیامبر سوار بر شتر طواف نمود و در پایان، یک بار دیگر بر حجرالأسود دست مالید و بر آن بوسه زد و گریه‌ای طولانی سرداد سپس پشت مقام ابراهیم علیه‌السلام دو رکعت نماز طواف گزارد بعد از آب چاه زمزم نوشید و دعا کرد و پس از آن به سوی کوه صفا رفت و فرمود چون خدا اوّل از صفا نام برده سعی بین صفا و مروه را از صفا آغاز می کنیم چون بر صفا مستقر شد، رو به سوی رکن یمانی کعبه کرد و مدتی طولانی به ذکر و ثنای الهی پرداخت سپس از صفا به سوی مروه حرکت کرد و مقداری از راه را لُکّه رفت چون به مروه رسید، درنگ کرد و دعا خواند ظاهرا حضرت این مسیر را سواره پیموده است. پیامبر در پایان سعی به مسلمانان چگونگی حج تمتع را ــ که شامل عمره و حج است ــ آموخت. تا آن زمان، در موسم حج، فقط حج افراد و حج قران را می‌شناختند و انجام دادن عمره در موسم حج را ناروا می‌دانستند به همین جهت برخی مسلمانان با سختی، این حکم را پذیرا شدند.
ست در خیمه
پیامبر (ص)از زمان ورود به مکه تا هشتم ذیحجه در خانه‌ای منزل نکرد، بلکه در خیمه‌ای در بیرون مکه، در اَبْطَح (بَطحاء)، به‌سر برد.امام علی به با گروهی كه از یمن آمده بودند در مکّه به پیامبر (ص) پیوست.
پرده کعبه
در این سفر، پیامبر با پارچه‌هایی که بافت یمن بود، کعبه را پوشاند.
توصیه پیامبر (ص) به اهل مکّه
حضرت پیامبر (ص) به اهل مکّه و مجاوران آنجا توصیه کرد که مطاف، حجرالأسود، مقام ابراهیم علیه‌السلام، و نیز صف اول نماز جماعت را از دهم ذیقعده تا برگشت حجاج، به آنان اختصاص دهند آن حضرت، مانند پیشینیان، حجّاج را اطعام کرد.
حرکت به‌سوی منا
روز هشتم ذیحجه هنگام غروب آفتاب، پیامبراکرم و مسلمانان به سوی منا حرکت کردند و شب را در آنجا گذراندند و صبح نهم ذیحجه پس از طلوع آفتاب به سوی عرفات رفتند چون کاروان به نمره -وادی عرنه- در جوار عرفات رسید، توقف کرد و پیامبر و مسلمانان در آنجا خیمه زدند و رسول خدا خطابه تاریخی خود را در آنجا ایراد کرد. آنگاه به عرفات رفت و در آنجا توقّف کرد و تا غروب آفتاب به دعا و ذکر الهی پرداخت.
عید غدیر در روز جمعه
بنابه روایتی از امام صادق علیه‌السلام، عید غدیر، یعنی هجدهم ذیحجه روز جمعه بود.بنا بر این روایت روز وقوف در عرفات چهارشنبه نهم ذیحجه بوده است اما به گفته سیوطی از مورخان اهل سنّت از خلیفه دوم نقل شده که وقوف در عرفات در حجةالوداع مصادف با روز جمعه بوده است.
حرکت به‌سوی مزدلفه
هنگام غروب خورشید، پیامبر بر شتر سوار شد و به سوی مُزْدَلِفَه (مشعرالحرام) حرکت نمود و به مسلمانان توصیه کرد که به آرامی، مسیر را بپیمایند. حضرت محمّد (صلی‌الله‌علیه وآله‌وسلم) در مکان مناسبی در مشعرالحرام، نماز مغرب و عشا را باهم به‌جاآورد و مدتی استراحت کرد. سحرگاه به عبادت و ذکر الهی ـ که دستور اکید در موسم حج است ـ پرداخت و با طلوع خورشید، به سوی منا حرکت کرد و مستقیم به سوی جمره عقبه رفت و هفت ریگ به آن پرتاب کرد سپس به سوی قربانگاه رفت و از یکصد شتری که برای قربانی از مدینه به‌همراه آورده بود ، سی و چند شتر را به حضرت علی داد تا برای خود قربانی کند و شصت و چند شتر را خود قربانی کرد. آن دو، اندکی از گوشت قربانی خوردند و باقی را صدقه دادند.
تراشیدن موي سر
آنگاه معمر بن عبد الله بن حراثه - یا حارثه - موی سر پیامبر را به دستور خود ایشان تراشید و حضرت پس از انجام دادن تکالیف شخصی و پاسخ دادن به برخی پرسشهای مردم درباره مناسک حج، به مکه رفت و کعبه را طواف کرد و نماز ظهر را در مسجد الحرام به جا آورد سپس به منا برگشت و تا روز سوم تَشریق را در آنجا گذراند و سپس رَمْی جمره کرد و از منا بیرون رفت. خطابه کوتاهی از آن حضرت روایت شده که در مسجد خَیف در منا ایراد کرد.
حرکت به‌سوی مکه
چون مراسم حج به پایان رسید و رسول خدا پیش از ظهر سیزدهم ذیحجه از منا به سوی مکه رفت، در ابطح خیمه زد و به مسلمانان دستور داد پس از انجام دادن مناسک حجّ در بازگشت به خانه و وطن خود شتاب کنند و خود، سحرگاه شب چهاردهم ذیحجه، پیش از دمیدن سپیده، از مکّه به سوی مدینه حرکت کرد.
رسیدن به غدیر خم
روز هجدهم ذیحجه، در نزدیکی جُحْفه به جایی به نام غدیر خُم رسیدند. در آنجا پیامبر، به فرمان الهی ، حضرت علی علیه‌السلام را به جانشینی خود منصوب کرد. پس از آن، کاروان به سوی مدینه به راه افتاد و احتمالا در ۲۴ ذیحجه به مدینه رسید. روزهای آخر ذیحجه پیامبر اکرم در مدینه بود. مدّت سفر حج پیامبر بین ۲۸ تا ۳۰ روز طول کشید. (ويكي فقه)
پیامبر ,حضرت ,ذیحجه ,مسلمانان ,مدینه ,آنجا ,انجام دادن ,حرکت به‌سوی ,الهی پرداخت ,مقام ابراهیم ,مسجد الحرام منبع
درباره این سایت